Π. Δημόπουλος | Ο Καθηγητής του Παν/μίου Πατρών που διαμόρφωσε το Σχέδιο του ΠΑΣΟΚ για τις φυσικές καταστροφές

Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με πρωτόγνωρες μεν, προβλεφθείσες δε καταστάσεις φυσικών φαινομένων και κρίσεων. Πράγματι οι κλιματικές συνθήκες, τόσο για την εκδήλωση και εξάπλωση πυρκαγιών, όσο και για τη δημιουργία πλημμυρών ήταν οι δυσμενέστερες που έχουν καταγραφεί τα τελευταία χρόνια.

Ωστόσο, το μέγεθος και η κλίμακα της καταστροφής, συναρτήσει και του πληθυσμού που πλήττεται στη χώρα μας, αντιστοιχεί με μια σφοδρή «εισβολή». Μια «εισβολή» για την οποία βρισκόμαστε στο «τραπέζι της διαπραγμάτευσης» εδώ και χρόνια, συζητούσαμε για αυτή, ήμασταν ενήμεροι για το τι μπορεί να συμβεί, αλλά ποτέ δεν θεωρήθηκε η απειλή αυτή ως προτεραιότητα, ως υπαρκτή, ως πραγματική. Και παρότι δώσαμε παρόμοιες μάχες στο παρελθόν, για μια ακόμα φορά, καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε τις συνέπειες μιας ανεπιτυχούς στρατηγικής και ενός αναποτελεσματικού σχεδιασμού που επιλέχθηκε και εφαρμόστηκε, για να μπορέσει η χώρα να ξαναβρεί το βηματισμό της.

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ

Οι μύθοι και η επικοινωνία των τελευταίων μηνών:

• Για όλα φταίει η κλιματική αλλαγή/κρίση.
• Προβάλλεται η υπεροπλία της Ελλάδας σε μέσα και εξοπλισμό, σε βαθμό που ξεπερνά χώρες με τα ίδια προβλήματα και με πολλαπλάσια έκταση από τη δική μας.
• Καταστροφικές πυρκαγιές και πλημμύρες εκδηλώθηκαν και σε άλλα μέρη του κόσμου με παρόμοιες ή και χειρότερες συνέπειες.

Πραγματικότητα, ερωτήματα και διαπιστώσεις για την επόμενη μέρα

Η κλιματική αλλαγή:

• δεν αποτελεί το αίτιο ή το άλλοθι για τις πυρκαγιές, τις πλημμύρες ή άλλες φυσικές καταστροφές,
• δεν είναι υπεύθυνη για τις πλημμύρες και την καταστροφή που βιώνουμε,
• επηρεάζει άμεσα την ένταση και τη σφοδρότητα των φυσικών φαινομένων,
• σχετίζεται με τις πρωτοφανείς ποσότητες νερού που έπεσαν στη Θεσσαλία και τις συνθήκες εκδήλωσης μιας πυρκαγιάς στη χώρα
• είναι πράγματι υπαρκτή και ραγδαία, αλλά πρέπει να ενσωματωθεί στη λήψη αποφάσεων και σχεδιασμού και όχι να χρησιμοποιείται ως δικαιολογία.

Πώς αξιοποιήθηκαν επιχειρησιακά οι ήδη αυξημένες και υψηλές δαπάνες για την κατάσβεση; Γιατί μια χώρα όπως η Ελλάδα που έχει εξοπλισμό δυσανάλογα μεγάλο σε σχέση με την έκτασή της και με άλλες χώρες που αντιμετωπίζουν αντίστοιχα προβλήματα έχει αυτά τα οδυνηρά αποτελέσματα ως προς την απώλεια φυσικού πλούτου, φυτικού και ζωικού κεφαλαίου και ανθρώπινης ζωής; Αποτελεί δικαιολογία για την κατάσταση της χώρας η διαπίστωση για άλλες χώρες όπου εκδηλώθηκαν ανάλογης σφοδρότητας

ΤΟ ΣΗΜΕΡΙΝΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ / ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ

Μέχρι σήμερα, στην πρόληψη εμπλέκονται 45 συναρμόδιοι φορείς, στην καταστολή 17 συναρμόδιοι φορείς και 6 Υπουργεία, ενώ ασκούνται 11 διαφορετικές αρμοδιότητες. Και τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι:

• Πώς γίνεται ο συντονισμός;
• Πώς υλοποιείται ο κοινός σχεδιασμός και η κατανομή οικονομικών πόρων και ανθρώπινου δυναμικού;

Τα ερωτήματα είναι ρητορικά, καθώς εκ του αποτελέσματος, αποδεικνύεται περίτρανα η έλλειψη ενιαίου και κοινού σχεδιασμού που σημειωτέο διαπιστώνεται ήδη από το 2019 (έκθεση Goldamer) και παραμένει.

ΑΛΛΑΓΗ ΣΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΔΑΣΙΚΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ

Η πρόληψη, με την έννοια της ενεργούς διαχείρισης και προστασίας, είναι το ζητούμενο για την καλή υγεία των οικοσυστημάτων και την ανθεκτικότητά τους σε κινδύνους πυρκαγιάς, αλλά όχι μόνο (π.χ. ασθενειών, καταιγίδων, πλημμυρών κλπ.).

Η πρόληψη απαιτεί συγκεκριμένο σχεδιασμό και οργάνωση και τα βασικά βήματα είναι:

• Βήμα 1. Αναγνώριση του προβλήματος
• Βήμα 2. Προσδιορισμός των εκτάσεων που είναι πιο ευάλωτες, δηλ. απαιτείται ιεράρχηση για την αποδοτικότερη επένδυση των σχετικών οικονομικών και ανθρώπινων πόρων.

Η αναφορά στην πρόληψη, που πρέπει να είναι η αυτονόητη προσέγγιση και θεσμοθετημένη υποχρέωση της Πολιτείας, πώς προσδιορίζεται και τι περιεχόμενο της δίνουμε;

Δεν αρκεί η πρόληψη που βασίζεται μόνο σε μέτρα έγκαιρης κατάσβεσης, πυρανίχνευσης -που εκ’ του αποτελέσματος δεν λειτουργούν επαρκώς- αλλά χρειάζεται διαχρονική, συστηματική και επιστημονικά τεκμηριωμένη δράση, μέσα στο δάσος και στις αγροτοδασικές εκτάσεις από τις αρμόδιες Υπηρεσίες, επιστημονικούς φορείς και Ιδρύματα.

Οι δράσεις πρόληψης δεν μπορεί να είναι μόνο υποστήριξη μέσω κονδυλίων έργων καθαρισμών, διανοίξεων και βελτίωση δρόμων κλπ. (πόσο μάλλον με την αγορά νέων μέσων πυρόσβεσης), αλλά και δράσεων που θα δώσουν πρόσθετη αξία στα ποσά που δαπανώνται για την πρόληψη. Π.χ. πρόληψη μέσω παραγωγικών δραστηριοτήτων σε όλους τους διαφορετικούς τύπους δάσους, με υποστήριξη δασοκομίας, αναψυχής, εκπαίδευσης, τουρισμού, επιστημονικής έρευνας, ώστε να πολλαπλασιάζονται τα οφέλη των επενδυόμενων πόρων, τόσο στους χρήστες/ωφελούμενους, όσο και στο κράτος.

Πιο συγκεκριμένα προτείνεται:

• Προτεραιοποίηση περιοχώνυψηλούκινδύνου
• Προτεραιοποίηση περιοχών υψηλής αξίας – μοναδικότητας.
• Υιοθέτηση του τρίπτυχου: Στρατηγικές Ανθεκτικότητας Στρατηγικές Προσαρμογής, Στρατηγικές Μετασχηματισμού
• Ενεργή συμμετοχή του ΟΦΥΠΕΚΑ στις μελέτες και δράσεις πρόληψης και ανθεκτικότητας εντός των προστατευόμενων περιοχών.

ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ:

1. Δημιουργία Εθνικού Οργανισμού Ανθεκτικότητας και Πυροπροστασίας:
   I. Ενιαίοι πόροι (οικονομικοί και ανθρώπινοι) με έμφαση στην πρόληψη με το 50% των διαθέσιμων πόρων (50-50% πρόληψη-καταστολή από το σημερινό 20-80% πρόληψη-καταστολή)
   II. Ενιαίος συντονισμός:
   i. Έρευνας
   ii. Πρόληψης
   iii. Καταστολής/Αντιμετώπισης
   iv. Αποκατάστασης
   III. Κατάρτιση μακροπρόθεσμου Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Πυρκαγιών/Αντιπυρικής Προστασίαςυπό το τρίπτυχο:
   i. Στρατηγική ανθεκτικότητας
   ii. Στρατηγική προσαρμογής
   iii. Στρατηγική μετασχηματισμού
   IV. Αναβάθμιση και στήριξη των Τοπικώνκαι Γενικών Οργανισμών Εγγείων Βελτιώσεων (ΤΟΕΒ, ΓΟΕΒ) και θεσμοθέτηση του ρόλου τους, ως μονάδες διαχείρισης του αγροτικού τοπίου (και των υποδομών του) στο πρότυπο λειτουργίας του ΟΦΥΠΕΚΑ, χωρίς να απωλέσουν τον συνεταιριστικό τουςχαρακτήρα.
2. Άμεση ενίσχυση της Δασικής Υπηρεσίας:
   με επιστημονικό και τεχνικό προσωπικό, ώστε να ανταποκρίνεται στα οριζόμενα από τον νόμο καθήκοντά της για την προστασία και διαχείριση των χερσαίων φυσικών οικοσυστημάτων της χώρας.
3. Άμεση προσαρμογή της νομοθεσίας που αφορά το φυσικό περιβάλλον και το αγροτικό τοπίο σε ενιαία βάση:
   συν-αξιολόγηση και συναρμογή των Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών, Νέου Χωροταξικού για Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργεια (ΑΠΕ), Περιφερειακά Σχέδια Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή (ΠεΣΠΚΑ), Ολοκληρωμένων Χωρικών Επενδύσεων (ΟΧΕ);
4. Ενεργοποίηση και αναβάθμιση του ρόλου των Επιστημονικών Επιμελητηρίων, ως ενδιάμεσοι φορείς για την άμεση εκπόνηση και επίβλεψη στρατηγικών μελετών ή/και μελετών εφαρμογής στα αντικείμενα ευθύνης τους σε περιόδους κρίσης.
5. Άμεση αξιοποίηση των πόρων από την Κοινή Αγροτική Πολιτική στα μέτρα που σχετίζονται με το φυσικό περιβάλλον, όπου η απορροφητικότητα είναι πολύ χαμηλή, με την κατάλληλη στελέχωση των υπηρεσιών για σχετική εκπόνηση μελετών και επίβλεψη έργων.
6. Επικαιροποίηση των προδιαγραφών υλοποίησης μελετών και έργων αντιπλημμυρικής και αντιδιαβρωτικής προστασίας με τα πλέον πρόσφατα δεδομένα και τα δεδομένα των προβλέψεων κλιματικής αλλαγής.
7. Δημιουργία ενιαίου φορέα παρακολούθησης αποκατάστασης και ανάκαμψης του κοινωνικο-οικονομικού περιβάλλοντος, με στόχο όχι απλά την τυπική υποχρέωση της αποζημίωσης των πληγέντων, αλλά την ουσιαστική υποστήριξή τους στην ανάπτυξη οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας σε περιβάλλον περιβαλλοντικής κρίσης.

Π. ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ: «Η ΩΡΑ ΕΙΝΑΙ ΤΩΡΑ»

Η συσχέτιση του αυξημένου ενδιαφέροντος της Πολιτείας με τη διάθεση οικονομικών πόρων, δεν επαρκεί και πολλές φορές είναι υποκριτική.

Δεν αρκούν τα αυξημένα κονδύλια, όπως φάνηκε ακόμη μια φορά φέτος γιατί σημασία έχει πως αξιοποιούνται διαχρονικά ή πως αξιοποιήθηκαν επιχειρησιακά οι ήδη αυξημένες και υψηλές δαπάνες του 2023. Δεν θα έπρεπε η χώρα μας, λόγω της θέσης της, της βιοποικιλότητας της, και του τουριστικού προϊόντος «φυσικό περιβάλλον», να είναι αυτή η πρωτοπόρος στη μελέτη, πρόληψη και αντιμετώπιση τέτοιων φυσικών καταστροφών; Μήπως αγνοήσαμε το φυσικό μας κεφάλαιο συστηματικά ως πολιτεία;

Δεν μπορεί το 2023, με τη γνώση και την κατάρτιση που έχει κατακτήσει ο πολιτισμός μας να αποδίδουμε τα παθήματά μας σε κάτι ανώτερο από εμάς, σε κάτι το ανυπέρβλητο. Για τις κρίσεις, τις συνέπειες και τη διαχείρισή τους υπεύθυνη είναι η Πολιτεία, που μέσω των υποδομών, του εκσυγχρονισμού των μέσων και των δικτύων, της κατάρτισης και εκπαίδευσης φορέων και πολιτών, οφείλει να περιορίζει τις επιπτώσεις αυτών των φαινομένων.

ΝΑΙ χρειαζόμαστε ένα νέο Δόγμα με σύγχρονες αντιλήψεις και σύγχρονα εργαλεία

• Πρέπει και μπορούμε να αξιοποιήσουμε όλες τις απόψεις και δυνάμεις.
• Χρειάζεται σύνθεση και όχι επιλεκτικός επιμερισμός πόρων και αρμοδιοτήτων.
• Αναδιοργάνωση και αλλαγή μοντέλου πρόληψης, αντιμετώπισης, αποκατάστασης.
• Όχι στην περιγραφή και τη διαπίστωση για επικοινωνία.

Τι λείπει και δεν τα καταφέρνουμε;
Τι απαιτείται για να πετύχουμε;

Χρειάζεται πολιτική βούληση, πολιτική τόλμη και πολιτική δράση. Και η ώρα είναι Τώρα!