Για μια Αξιοβίωτη σύγχρονη πόλη
Οι αστικές περιοχές από τη μια αντιμετωπίζουν αυξανόμενες προκλήσεις από το κλίμα που αλλάζει, π.χ. πλημμύρες, ξηρασίες, κύματα καύσωνα και άλλες απειλές για την ανθρώπινη άνεση και την περιβαλλοντική δικαιοσύνη, και από την άλλη δημιουργούν ευκαιρίες και προκλήσεις για την ανθρώπινη ευημερία και τη μετάβαση προς τη βιωσιμότητα. Αναζητώντας τρόπους για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων, δίνεται ολοένα και μεγαλύτερη προσοχή στο δυνητικό ρόλο των χώρων πράσινων και μπλε υποδομών (πράσινη και μπλε αστική υποδομή).
Οι αστικές περιοχές είναι συστήματα ανθρώπου-περιβάλλοντος, εξαρτώνται θεμελιωδώς από τα οικοσυστήματα, και ως εκ τούτων απαιτούν κατανόηση της διαχείρισης των υπηρεσιών των αστικών οικοσυστημάτων για τη διασφάλιση ενός αξιοβίωτου αστικού σχεδιασμού.
Ο αξιοβίωτος χαρακτήρας μιας σύγχρονης πόλης προϋποθέτει:
- Ένα μοντέλο ολοκληρωμένης ανάπτυξης που είναι συμβατό με το περιβάλλον, θεμελιώνεται, συμβαδίζει και συντελεί στην κοινωνική και πολιτισμική ανάπτυξη των πολιτών της,
- Τη δημιουργία ή ενίσχυση των χαρακτηριστικών της δίκαιης και ισότιμης πόλης, όπου το καλό και όμορφο περιβάλλον, η ατμόσφαιρα, η αισθητική, το τοπίο, κ.ά., δεν είναι προνόμιο μόνο κάποιων περιοχών (που συνήθως ζουν οι πιο οικονομικά εύρωστοι), αλλά όλων των πολιτών της,
- έναν ορθολογικό πολεοδομικό σχεδιασμό βάσει κριτηρίων που προστατεύουν τη φυσιογνωμία της πόλης και εξυπηρετούν τη συνύπαρξη του φυσικού περιβάλλοντος με το γκρίζο αστικό περιβάλλον.
Η αντίληψη της αξιοβίωτης ολοκληρωμένης ανάπτυξης μιας πόλης αναφέρεται στη στρατηγική που α) αλλάζει τις αρνητικές επιπτώσεις του αστικού περιβάλλοντος, β) στοχεύει στην επαναφορά του φυσικού περιβάλλοντος στο υφιστάμενο αστικό περιβάλλον της πόλης με μικρές αλλαγές (π.χ. δενδροφυτεύσεις, δημιουργία μικρών πάρκων, ανοιχτών χώρων, υδάτινων χώρων), που συνεισφέρουν σημαντικά στην εξοικονόμηση ενέργειας, αλλά και στη βελτίωση του μικροκλίματος.
Σημαντικό στοιχείο βελτίωσης της ποιότητας ζωής των ανθρώπων στην πόλη, αλλά και μείωσης των κινδύνων από φυσικές καταστροφές (π.χ. πλημμύρες), είναι η αύξηση της έκτασης του δημόσιου χώρου πρασίνου και η διατήρηση ενός ολοκληρωμένου δικτύου – συστήματος αστικού και περιαστικού πράσινου που μεγιστοποιεί την εκμετάλλευση των ωφελειών (π.χ. βελτίωση των ευκαιριών αναψυχής για τους πολίτες, αύξηση της ικανότητας ψύξης στη διάρκεια του καλοκαιριού), ιδιαίτερα σε υποβαθμισμένες γειτονιές. Οι αστικές πράσινες και μπλε υποδομές είναι πρωταρχικό συστατικό του αστικού συστήματος και χρειάζονται προστασία από την αστικοποίηση.
Η Πράσινη Υποδομή αποτελεί εργαλείο α) για την παροχή οικολογικών, οικονομικών και κοινωνικών ωφελειών μέσω φυσικών λύσεων, το οποίο βοηθά στην κατανόηση της αξίας των παροχών της φύσης προς την ανθρώπινη κοινωνία, και β) για την κινητοποίηση επενδύσεων για τη διατήρηση και την αύξηση αυτών των ωφελειών. Με άλλα λόγια, πρόκειται για ένα δίκτυο από φυσικές και ημιφυσικές περιοχές και πράσινους χώρους που παρέχει οικοσυστημικές υπηρεσίες στις οποίες στηρίζεται η ανθρώπινη ευημερία και ποιότητα ζωής.
Η πράσινη υποδομή μπορεί να προσφέρει πολλαπλές λειτουργίες και οφέλη στην ίδια χωρική έκταση που μπορεί να είναι περιβαλλοντικές (π.χ. διατήρηση της βιοποικιλότητας ή προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή), κοινωνικές (π.χ. παροχή αποχέτευσης ή πράσινων χώρων) και οικονομικές (π.χ. προσφορά θέσεων εργασίας και αύξηση των τιμών των ακινήτων).
Η αντίθεση με τις λύσεις της γκρίζας υποδομής, οι οποίες συνήθως εκπληρώνουν συγκεκριμένη λειτουργία όπως η αποχέτευση ή οι μεταφορές καθιστά την πράσινη υποδομή ελκυστική διότι προσφέρει τη δυνατότητα αντιμετώπισης πολλών προβλημάτων ταυτόχρονα. Η παραδοσιακή γκρίζα υποδομή παραμένει απαραίτητη, μπορεί όμως συχνά να ενισχυθεί με λύσεις βασισμένες στη φύση.
Για παράδειγμα, η πράσινη υποδομή μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη μείωση των όμβριων υδάτων που εισέρχονται σε αποχετευτικά συστήματα και από εκεί σε λίμνες, ποτάμια και υδατορρεύματα, μέσω των φυσικών ικανοτήτων συγκράτησης και απορρόφησης των φυτών και του εδάφους.
Τα οφέλη της πράσινης υποδομής σε μια τέτοια περίπτωση μπορεί να περιλαμβάνουν: α) την αύξηση της δέσμευσης του άνθρακα, β) τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα, γ) τον μετριασμό του φαινομένου των αστικών θερμονησίδων, δ) επιπλέον ενδιαιτήματα άγριας πανίδας και χώρους αναψυχής.
Προκειμένου να αναπτυχθούν αστικές περιοχές ανθεκτικές στο κλίμα υπάρχουν πολλές ευκαιρίες ξεκινώντας από τον συνειδητό προγραμματισμό και το σχεδιασμό πράσινων (και μπλε) χώρων. Η πράσινη αστική υποδομή έχει ευεργετικά αποτελέσματα, π.χ. εξισορροπώντας τις ροές του νερού, παρέχοντας θερμική άνεση και άλλες συνθήκες άνεσης (πχ. αέρας, ήχος, υγρασία, νερό).
Προτείνουμε ένα πλαίσιο οικοσυστημικών υπηρεσιών για τη συστηματοποίηση των στοιχείων ως προς την παροχή βιοφυσικών ωφελειών (π.χ. δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα), κοινωνικών και ψυχολογικών ωφελειών (π.χ. βελτιωμένη υγεία) που επιτρέπουν την αντιμετώπιση (προσαρμογή) ή τη μείωση των δυσμενών επιπτώσεων (μετριασμός ) της κλιματικής αλλαγής. Η πολύ-λειτουργική και πολυεπίπεδη φύση της πράσινης αστικής υποδομής είναι σύνθετη και αποτυπώνεται στην κατηγοριοποίηση των υπηρεσιών και των παροχών. Στην πραγματικότητα οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των διάφορων παροχών είναι πολλαπλές και εμφανίζονται σε διαφορετικές κλίμακες. Είναι απαραίτητο να δείξουμε τις ωφέλειες από τις πράσινες αστικές υποδομές σε τρεις χωρικές κλίμακες (κλίμακα πόλης, γειτονιάς, τοποθεσίας).
Για να γίνουν όλα τα παραπάνω πράξη, χρειάζεται όραμα, συνεργασία και συνέργειες από όλους τους θεσμικούς φορείς που μαζί με τους κοινωνικούς εταίρους και την κοινωνία των πολιτών θα συμφωνήσουν ότι ναι θέλουν και μπορούν να αλλάξουν την πόλη, υπερβαίνοντας τα αφηγήματα του παρελθόντος, σχεδιάζοντας το μέλλον που βελτιώνει την ευημερία των πολιτών.
Από την εισήγηση του Παναγιώτη Διον. Δημόπουλου στο 1ο Συνέδριο Βιώσιµης Ανάπτυξης & EcoCity Expo «Βιώσιµη Κινητικότητα: Η πόλη ενεργεί για τη Βιώσιµη Ανάπτυξη».
Αφήστε μια απάντηση